Орк хэмээх үгийн гарал үүсэл ба хэтийн төлөв

Нийгэм
khiimori.co@gmail.com
2021-07-25 03:30:44

Бид бүгдийн дотор өөрийн гэсэн орк бий. 

Бидний орк араншин янз бүрээр тодорно.

Бидний ихэнхи нь "Бөгжний эзэн" кино, "WarCraft" тоглоомоос л анх орк гэж үгтэй танилцсан болов уу. 

Одоо харин өөр утгаар хэрэглэж даджээ. 

Таван жилийн өмнө "Миссийн тэмцээн оркуудын дайралт боллоо.." гэж хошигновол хэн ч ойлгохгүй байх байлаа. 

Бөгжний эзэн кино эд шуугиулсан 2004 - 2005 он хавьцаа нэгнээ "Оркийн баатар", "Орк хүүхэн" гэх мэтээр дуудаж "Матар" гэсэн үгийг орлуулах үзэгдэл мэр сэр байсан юм. 

Харин сүүлийн ганц хоёр жилийн дотор энэ сайхан үг нийтийн хэрэглээнд нэвтэрч бүдүүлэг, хотын соёлгүй, хар амиа хичээсэн, хэнэггүй маанагдуу нэгнээ "орк" хэмээн нэрлэн дуудаж сурлаа.

Бид бүгдийн дотор өөрийн гэсэн орк бий.

Бидний орк араншин янз бүрээр тодорно.

Жишээ нь интернэт орчинд маш соёлтой нэгэн замын хөдөлгөөнд жинхэнэ орк жолооч байж болно.

Замын хөдөлгөөнд маш соёлтой оролцдог мөртлөө нийтийн 00 -д бие засахдаа усаа татахгүй, гадуур нь хүндэрдэг орк байж болно.

Бусдын нүдэнд соёлтой амьдардаг мөртлөө хөдөө гарахаараа орк зан нь илэрч, хогоо хаа сайгүй хаядаг хүн ч бий.

Орос зөн билэгчид хэдэн саяар хувь төөргөө үзүүлдэг феодаль даргын авгай нарыг зарим нь орк гэж үзнэ.

Харин тэр авгай нар нь зөн билэгчийн үгийг дагаагүй бусдыгаа "хөөрхий минь орк заяатай" гэж өрөвдөнө.

Аан бас зөвхөн өөрт таалагдаагүй бүгдийг л орк гэж нэрлэдэг орк нэгэн ч бий.

Орк хандлага баян, ядуу, боловсролтой, боловсролгүй бүгдээс гардаг.

Ямартай ч орк гэж шинэ үгтэй болжээ, харин яагаад заавал одоо моодонд оров?

Магадгүй бүр 10-15 жилийн өмнө, жишээ нь "Бөгжний эзэн" кино эд хит болж байхад яагаад ингэтлээ түгээгүй юм бол? 

Аливаа үзэгдэл, үйлийг бусдаас ялгахын тулд шинэ үг үүсдэг ажээ. 

Үндэстэн бүр өөрийн онцлогтой. 

Жишээ нь англичууд далай тэнгисийн хөх ногоондуу өнгийг "turquose", "aqua", "cyan", "azure" гэж олон янзаар нэрлэдэг. 

Харин манайд адууны бор шаргалдуу зүсийг "хул", "зээрд", "хээр" гэнэ, гадныхан байтугай бид өөрсдөө ч бараг ялгахгүй талдаа. 

Магадгүй "орк" гэж үг гэнэт гараад ирсэн нь орк үзэгдэл, орк хүмүүс бусдаасаа ялгарч эхэлсэнтэй холбоотой юм. 

"Чи ямар хотын соёлгүй юм бэ?", "Яасан бүдүүлэг залуу вэ", "Муухай амиа хичээсэн хүн байна" гэсэн өгүүлбэрүүд хэт ерөнхий, хэрэгтэй утга санааг тодруулж өгөхгүй байлаа. 

Товчхондоо саяхнаас л орк хандлагыг бид нийтээрээ анзаарч эхэлсэн байна, ямар нэг үгээр түүнийг илэрхийлэх шаардлага ургасан байна, харин яг тэр цаг мөчид "орк" хэмээх гуравхан үсэгтэй, хэлэхэд амархан, бүгдээрээ киноноос ерөнхий төрх байдлыг нь гадарладаг нэгэн хөөрхөн үг "намайг ашиглаачээ" гээд бэлэн зогсож байжээ. 

Харин англи домог үлгэр, Бөгжний эзэн гэх мэт  зохиолд жинхэнэ орк гэдэг нь ямар утгатай байх нь бидэнд нэг их хамаатай биш юм. 

Тэдний орк өөр, бидний орк өөр.

Бүр товчхондоо оркууд олширсон юм биш, оркууд илүү ялгардаг болсон байна.

Энэ бол сайн мэдээ.

Учир нь хэдхэн жилийн өмнө хэн нь орк үгүй нь ялгарахгүй, товчхондоо бид бүгдээрээ л орк байсан учраас энэхүү үг олигтой тодрохгүй, ер нь иймэрхүү үгийн утга санаа ч бидэнд хэрэггүй байлаа.

"Хүний дор л орохгүй амьдар" гэдэг монгол сургааль орк хандлагыг хөхүүлэн дэмжигч ба "Хүнд төвөг болохгүй л амьдар" гэдэг япон сургааль орк хандлагыг багасгах нэмэртэй байна гэсэн санаа ч тодорно. 

Дөрвөн настай хүүхэд "орк гэж юу юм бэ?" гэж асуувал хариулж тайлбарлахад их хэцүү, шууд орлуулаад хэлчихээр үг олдохгүй, гэхдээ л та өөрөө дотроо ойлгочихсон байгаа биз? 

Ямар ч байсан "орк байж болохгүй юм байна" гэсэн ойлголтыг хүүхэд хар аяндаа ойлгож эхэлнэ. 

Дүгнэж хэлэхэд бид орк гэж үг нийтээрээ хэрэглэж эхэлсэн нь бидний өөрсдийн ч анзаараагүй томоохон ахиц дэвшил мөн шүү дээ.

Монгол хүний гэгээн ухаанд би итгэдэг.



Холбоотой мэдээ